Nachtmerries en nachtangst

We dromen gemiddeld twee uur per nacht, of we ons de dromen nu herinneren of niet. Dromen zijn een psychische ervaring tijdens de slaap, een veranderde bewustzijnsstaat waar mensen al sinds mensenheugenis door gefascineerd zijn.

Dromen kunnen grootse avonturen zijn of fijne fantasie-ervaringen. Maar ze kunnen ook snel veranderen in angstaanjagende nachtmerries.

Daarom is slaap zo belangrijk

Slaap is ontzettend belangrijk voor iedereen, maar vooral voor kinderen en jongeren, omdat het groeihormoon wordt afgegeven tijdens de slaap. Het lichaam krijgt rust en de hersenen slaan kennis op en verwerken de gebeurtenissen van de dag. Maar slaap is niet altijd prettig en rustgevend. Soms wordt de slaap verstoord door nachtmerries.

Waarom hebben we nachtmerries?

We hebben allemaal wel eens een nachtmerrie waarbij een afschuwelijk drama, dat erger is dan de werkelijkheid, wordt afgespeeld en we soms zwetend en met een kloppend hart wakker worden. Ze komen vaker voor tijdens periodes van stress of emotionele belasting en de meest gebruikelijke nachtmerries gaan over situaties waarin we ons bedreigd voelen.

Nachtmerries bij kinderen zijn gebruikelijk

Nachtmerries komen vooral vaak voor bij jonge kinderen en zijn onderdeel van hun ontwikkeling. Tijdens grote veranderingen in het leven van het kind, zoals een schoolstart, een verhuizing of een scheiding hebben ze vaker nachtmerries. Dat geldt ook wanneer het kind verkouden is of koorts heeft.

Eénjarige kinderen slapen vaak slechter omdat er veel gebeurt tijdens hun ontwikkeling en leven, en ze bovendien al een levendige fantasie hebben. Dat is volkomen normaal.

Volgens Amerikaans onderzoek heeft de helft van alle kinderen in de leeftijd van drie tot zes jaar vaak nachtmerries. Het komt minder vaak voor hoe ouder de kinderen worden, maar nog steeds heeft één op de vijf kinderen in de leeftijd van zes tot twaalf jaar nachtmerries.

Als het kind elke nacht nachtmerries heeft

Nachtmerries kunnen een enkele keer voorkomen of erg vaak, dat verschilt per kind. Als het kind vaak nachtmerries heeft, kan dat voor problemen zorgen bij het naar bed gaan en kan het kind tegenstribbelen omdat het bang is dat de nachtmerries terugkeren. Dat is niet ongebruikelijk en kan afhangen van verschillende factoren, zoals fantasieën of echte gebeurtenissen die het kind verwerkt tijdens de nachtmerrie. Vaak komen er monsters en spoken voor in de nachtmerries van 3-5 jarigen. Daarna worden de nachtmerries realistischer, met thema's als de dood of dat een bekende van het kind iets wordt aangedaan. 

Als het kind onrustig is tijdens het naar bed gaan, is het belangrijk om routines aan te houden, het kind te troosten en ervoor te zorgen dat het kind zich veilig en rustig voelt door een verhaaltje voor te lezen, een nachtlampje aan te doen en een knuffelbeest mee naar bed te geven. Een slaapschema gebruiken kan een oplossing zijn.

Hoe help ik mijn kind met nachtmerries?

• Kalmeer en troost het kind en help het om opnieuw in slaap te vallen door hem of haar vast te houden en rustig te praten. Maar overdrijf het niet, want dan kan het kind denken dat er echt iets gevaarlijks is om bang voor te zijn, waardoor de ervaring versterkt kan worden.
• Laat het kind begrijpen dat het altijd welkom en veilig is bij zijn of haar ouders. Leg het kind uit dat ouders of een andere volwassene in de buurt slaapt.
• Als het lastig is om het kind in het bed van de ouders te laten slapen, praat dan met het kind en leg uit dat hij of zij zeker bij jullie in bed mag kruipen, maar zonder iemand te wekken. Een andere manier om het kind te kalmeren is door ervoor te zorgen dat het kind een groter bed heeft, zodat één ouder bij het kind kan slapen en de andere ouder ongestoord verder kan slapen. Of zet een logeerbed of matras naast het bed van de ouders of het kind.
• Lees verhaaltjes voor over angsten en praat met het kind over de nachtmerries. Kan het kind zelf vertellen waardoor het komt? Probeer erachter te komen of het kind bijvoorbeeld iets ergs op tv of het nieuws heeft gezien.
• Neem de nachtmerries en ervaringen van het kind serieus. Het helpt niet om tegen een klein kind te zeggen dat monsters en spoken niet bestaan. Op sommige leeftijden zijn deze levensecht voor het kind.
• Een nachtlampje aandoen in de kinderkamer kan hulp bieden.
• Praat zeker de dag erna met het kind over de nachtmerrie als het dat zou willen.

Nachtmerries komen minder vaak voor als het kind ouder wordt, ook al weten we allemaal dat we ze ook op volwassen leeftijd kunnen krijgen. Als uw kind ook overdag last heeft van de nachtmerries en gedurende een langere periode slaapproblemen heeft, kunt u contact opnemen met de huisarts, kinderarts, psycholoog of orthopedagoog. Er is hulp beschikbaar.

Parasomnieën

Nachtmerries, nachtangst en slaapwandelen zijn allemaal menselijke gedragingen die onderdeel uitmaken van de groep parasomnie. Nachtmerries komen veel vaker voor dan nachtangst.

Wandelen tijdens de slaap

Slaapwandelen kan erfelijk zijn en komt het vaakst voor bij kinderen in de leeftijd van vijf tot acht jaar. Het kan ontstaan door koorts, stress of slaapgebrek of omdat het kind moet plassen. Het komt vaak voor tijdens de diepste slaap, enkele uren nadat het kind in slaap is gevallen. Tijdens het slaapwandelen kan het kind van de trap vallen of zich stoten tegen meubels en het komt wel eens voor dat een kind naar buiten gaat. Om uw slaapwandelende kind te helpen, kunt u het voorzichtig bij de hand of arm pakken en het terug naar bed begeleiden. Het is vaak lastig om contact te krijgen met een slaapwandelend kind. Dus probeer te voorkomen dat u het kind wekt. Om slaapwandelen tegen te gaan, zorgt u ervoor dat het kind voor het slapengaan gaat plassen.

Nachtangst

Vooral kinderen in de voorschoolse leeftijd hebben last van nachtmerries, maar dit kan ook op latere leeftijd nog voorkomen. Voor kinderen zijn deze jaren zeer bewogen, en dat is zonder dat er iets traumatisch hoeft te gebeuren.

Kinderen die last hebben van nachtangst schreeuwen hard in hun slaap en lijken erg bang en verdrietig. Het kind is verward en er kan geen contact worden gemaakt met het kind, ook al lijkt het of het wakker is. Het kind is vrij agressief en duwt degene die hem of haar probeert te troosten van zich af. Het kind valt vaak snel opnieuw in slaap en herinnert zich er de dag erna zelden iets van, in tegenstelling tot nachtmerries, waarbij het vaak lang kan duren om opnieuw in slaap te vallen. Onthoud dat het niet gevaarlijk is.

Nachtangst komt vaak voor tijdens het eerste gedeelte van de nacht, soms al zo vroeg als één uur nadat het kind in slaap is gevallen. Nachtmerries komen echter vaker tijdens het latere deel van de nacht voor.

Ook nachtangst kan erfelijk zijn en kan worden veroorzaakt door dezelfde redenen als slaapwandelen.

Wat moet ik doen als mijn kind nachtangst heeft?

Wek het kind niet. Help het kind opnieuw in slaap te vallen door rustig naast hem of haar te gaan zitten. Als de nachtangst elke avond rond dezelfde tijd optreedt, kunt u het kindongeveer een kwartier van tevoren voorzichtig wakker maken, zodat het uit de diepe slaap wordt gewekt waarin de nachtangst meestal voorkomt. Sommige ouders beweren dat het kind rustiger wordt als ze het kind optillen en het dan snel weer in bed leggen.

Voor de meeste kinderen zijn nachtangst en slaapwandelen fenomenen die vanzelf overgaan. Maar als uw kind veel last heeft van slaapproblemen en u vindt dat het slaapwandelen een probleem is of dat het kind vaak last heeft van nachtangst, kunt u contact opnemen met de huisarts voor advies en hulp.

Bronnen:

https://www.zgt.nl/aandoening-en-behandeling/onze-specialismen/neurologie/kinderslaapcentrum/slaapproblemen-bij-kinderen/

https://www.ncj.nl/richtlijnen/alle-richtlijnen/richtlijn/richtlijn=40&rlpag=1882https://www.jeugdengezinutrecht.nl/pagina/basisschoolkind/opvoeding-en-gedrag/slapen/slapen-en-angst/655369

https://www.opvoeden.nl/zelfvertrouwen-502/

https://www.sleepfoundation.org/nightmares/nightmares-in-children

https://www.psychologytoday.com/us/blog/dream-catcher/201610/childrens-dreams-and-nightmares

https://aasm.org/resources/factsheets/nightmareparasom.pdf

https://www.1177.se/Ostergotland/barn--gravid/att-ta-hand-om-barn/barns-somn/somnbesvar-hos-barn/#section-22358

https://www.bup.se/fraga-bup/Fragelistning/2019/07/14247n0/

https://familjen.trygghansa.se/barns-utveckling/somn/mardrommar-och-nattskrack/

https://familjen.trygghansa.se/vara-foralder/uppfostra-och-stodja-barn/grundtrygghet-och-sjalvkansla/

https://blogg.learningtosleep.se/vad-dina-drommar-sager-om-din-somn/https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/wat-je-dromen-vertellen-droomduiding-